در جهنمی از مشکلات زندگی مشترک کدامیک مناسب تر است : سوختن و ساختن و یا تغییر

دخترم با لباس سفید وارد خانه ی بخت میشوی و با کفن سفید بیرون میآیی.

در جامعه سنتی ما این مهمترین توصیه مشفقانه والدین به فرزندان خود درآغاز زندگی مشترکشان است که نسل اندر نسل تز فکری سوختن و ساختن را درقالب یک باور اجتماعی پرجاذبه پذیرفته و همچون میراثی ارزشمند به نسل بعد منتقل میکنند. پر واضح که با این توصیه به ظاهرحکیمانه، چهارچوب زندگی مشترک آیندۀ جوانان ما بر محوریت یک خط راست آنچنان بسته و محدود میشود که آغاز و انتهایش از قبل مشخص و بسان اتوبانی یک طرفه راه هرگونه فرار و گریز را دربحرانی ترین شرایط زندگی به رویشان بسته و به قیمت نابودی شیرین ترین لحظات برگشت ناپذیر عمرشان آنان را مجبور به تحمل تلی انباشته شده از مشکلات می کند و در نهایت چاره ای ندارند جز اینکه بسوزند و بسازند،  لکن دم بر نیاورند.  ناگفته پیداست در چنین جوی خلاقیت ، نوآوری ، و در نهایت بسیاری از ارزشهای اخلاقی– اجتماعی هرگز فرصتی برای عرضه اندام نخواهند یافت و توقع اموری همچون سازندگی و مشارکت در رشد و شکوفایی جامعه کاملآ بیهوده و عبث خواهد بود.

شاید ترس غیرمنطقی و واهمه بیش ازحد غیرمتعارف از جدایی و پدیده همواره شوم ومذموم طلاق به عنوان آخرین و تنها گزینۀ برون رفت از بحرانهای شدید و خانمان برانداز زندگی ، زمینه ساز شکل گیری این نوع تفکر در اذهان پیشینیان بوده است که اینگونه در گذر زمان به جزء لاینفکی از باور ذهنی شان تبدیل شده است.  قدرمسلم در وادی این نوع تفکر، آدمی محکوم و از پیش بازنده ای بیش نیست که به قیمت سوختنش بایستی با  همه مشکلات بسازد و لب به شکوایه نیز نگشاید چرا که هرگونه تغییری ( علی الخصوص جدایی) ممکن است در افکارعمومی مردم و جامعه، دامن عفت و آبروی خانواده را لکه دارکند واعتبار و عزت اجتماعی آنان را ازسکه بیندازد !...

درمقابل این نوع نگاه سنتی، دیدگاه دیگری بنام تغییر و دگرگونی وجود دارد با بن مایه های کاملا علمی و صد البته عقلایی که در جوهرۀ خود تسلیم نشدن در برابر مشکلات و تلاش حداکثری برای بهبود وضعیت موجود را نهفته دارد و زوجین را ترغیب و تشویق به اصلاح امور و سامان بخشیدن به اوضاع اسف بارکنونی میکند. و چه بسا اگر به هردلیل ممکن توفیق مثبتی حاصل نشد آنگاه به عنوان آخرین گزینه، علیرغم همۀ مذمومیت وتلخی اش جدایی را فرا روی آنان قرار میدهد. از این منظر عمر و حیات هرانسانی بهترین داشته و سرمایۀ اوست که به هیچ بهایی نمی بایست آن را هدر داد و نادیده گرفت، به قول معروف ما زاده نشده ایم که به هر قیمتی زندگی کنیم  بلکه آمده ایم تا زندگی مان را آنگونه که شایستۀ بعد انسانی ماست ارزش و قیمت واقعی ببخشیم. 

شاد بودن و بهتر زیستن به نوعی فلسفه وجودی انسان است و ماندن در بحری از مشکلات و پذیرفتن بی چون وچرای شکست،  عملی است خارج از دایره ی عقلانیت انسان و متعارض با توانمندی ها و ارادۀ بی پایان او. 

اما عملاً اجرایی شدن تغییراتی که بخواهد منتج به بهبودی وضعیت موجود شود، خود متاثراز مولفه های فراوانی است که بعضا شماری از آنها دراختیار و ید قدرت ما نیست و به همین دلیل دربسیاری از مواقع تغییرات نه تنها منجر به نتیجه مثبت نخواهند شد بلکه با ایجاد مشکلاتی جدید و افزون تر، پیچیدگی موضوع را دو چندان نموده و به قولی مشکل را به معضل وحتی بحرانی فراگیرترتبدیل میکنند.

واقعیت این است که در فرهنگ ایرانی ما که سرشار از عاطفه و احساس می باشد، با پدیدۀ طلاق همه چیز به پایان نمی رسد وخصوصا به بهانه ی فرزندان  مشترک، به اشکال گوناگون ریسمان ارتباطی نازکی فی مابین زوجین باقی میماند که متاسفانه خود زمینه سازمناسبات خصمانۀ غیرقابل کنترلی میشود به گونه ای که بعضآ هرکدام از زوجین درخلوت خویش به این نتیجه میرسند:  زنده باد مشکلات قبلی .

حال با این تفاسیر کدام روش به صلاح و صرفه است؟ تز سوختن و ساختن که با سلب اراده و همت آدمی، او را به موجودی از قبل بازنده تبدیل میکند که کمترین بهای آن هدررفتن لحظات شیرین عمر است و یا آستین همت بالا زدن و انتخاب گزینه تغییر که از بابتش میبایست تاوان سنگینی به قیمت مال ومنال و آبروی اجتماعی خود پرداخت و متاسفانه آنگونه که از تجربیات گذشتگان برمی آید هیچ ضمانتی هم برای به ثمرنشستن آن وجود ندارد؟ کدامیک؟  

راستش را بخواهید خود من هم نمیدانم .

اما همین قدرمیدانم که در برزخ اینگونه مشکلات، انتخاب هرکدام از دو گزینۀ فوق الاشاره ، متاسفانه به منزلۀ بازی  باخت- باخت میباشد،. شاید بهتر آنست بکوشیم تا درآغاز زندگیهای مشترکمان با شناختی همه جانبه تر و توکلی واقعی و از ته دل به آن یگانه ازلی، پایه گذار زندگی باشیم که تکان هیچ باد و طعنه هیچ بارانی نتواند پیوستگی همیشگی آن را پرپرکند که از قدیم الایام گفته اند:  بهترین درمان پیشگیریست. 

خلاصه شدۀ مقاله ای با همین نام چاپ شده در روزنامه باختر سه شنبه 22/5/92 شماره 1789