درسهایی از سونامی ژاپن وطوفان کاترینا

 

درطول تاریخ امنیت وآرامش همواره اساسی ترین دغدغه و بلکه ازجمله بنیادی ترین نیازهای اولیۀ بشر بوده است به گونه ای که سایرنیازهای او درسایۀ تحقق آن عینیت یافته وبسترلازم برای پرداختن وتوجه به دیگرخواسته های بی پایانش تنهابا استقرارآن فراهم شده است. ازبشراولیه گرفته که درگذر زمان آموخته بود از ترس صاعقه وحمله حیوانات وحشی به غارپناه ببرد وزندگی غارنشینی را تجربه کند تا انسان مدرن امروزی که درهراس ازحوادث غیرمترقبه با صرف هزینه های هنگفت اقدام به ساخت سازه های بسیارمحکم ومقاوم میکند، همگی مؤید این مطلب هستند که امنیت وآرامش شرط لازم و اولیه برای زندگیِ انسانی است. فلذاطبیعی است که تمام تلاش انسان درجهت ایجاد محیطی آرام وساختن مأوایی مطمئن باشد و دراین وادی همۀ دانش و داشته های خود را به خدمت بگیرد. اماطبیعت جهان هستی ومهم ترازآن مشیت الهی به گونه ای است که بعضاً این موازنه و آرامش را برهم زده، باعث به بارآمدن  خسارات جبران ناپذیری خواهد شد. 

پدیده های طبیعی همچون زلزله، سیلابهای خروشان، صاعقه، بهمن وطوفانهای بنیان کن همگی ازجمله موارد اجتناب ناپذیری هستندکه ماهیتاً درتضاد باآرامش انسان بوده وآنچنان لطماتی به بارخواهند آوردکه تمام زوایا وشئونات زندگی بشررا تحت الشعاع خویش قرار میدهند. چه بسا بسیاری ازالگوهای رفتاری جوامع بشری متأثراز نحوۀ برخورد با همین مصائب وشرایط بحرانی شکل گرفته وازدل اینگونه حوادث است که رفتارهای فردی ومتعاقب آن الگوهای اجتماعی بوجود میآیند. شاید بدنباشد برای درک بهترموضوع، دوتراژدی عظیم انسانی چندسال اخیر یعنی طوفان کاترینا درجنوب امریکا (سال 2005 )وسونامی شرق ژاپن(مارس2011 )را درنگاهی مقایسه ای با هم بررسی کنیم :

پس ازوقوع زلزله پرقدرت ژاپن (با مقیاس9 ریشتر ) تنها 15 دقیقه طول کشید تا امواج سهمگین معروف به سونامی  دریا با ارتفاع بیش از18 مترهمچون پتکی برسر شهرهای درمسیرعبورش فرود آید و یکی از غم انگیزترین تراژدی های انسانی قرن اخیررا خلق کند. اما علیرغم شدت و وسعت خسارات به بار آمده ، همه جهانیان از طریق رسانه ها و صفحات مختلف دنیای مجازی دیدندکه چگونه چشم بادامی های کوتاه قد اما همواره بلند همت درهمان ساعات اولیه حادثه که هنوزلحظاتی بیشتراز مرگ عزیزان و ویرانی خانه ها و اموالشان نگذشته بود، درکمال خونسردی وآرامش با مأموران امداد ونجات نهایت همکاری را اعمال داشته و بی هیچ آشوبی دریک صف منظم کمک های ارسالی دولت مرکزی شامل آذوقه و البسۀ خود را دریافت میکردند. حتی اخبار رسمی حاکی ازآن است که مردم داغدار با اختیار و رضایت کامل، آن قسمت ازاموال خود را که به شکل سالم و قابل استفاده در لابلای ویرانه های عظیم به جای مانده از حادثه می یافتند دراختیار مراکز ذیصلاح دولتی میگذاشتند تا در امر بازسازی مورد استفاده  قرارگیرد و بدین گونه آنها نیز درساختن دوبارۀ شهرشان مشارکتی هرچندکوچک داشته باشند. 

درمقابل زمانیکه طوفان ویرانگر موسوم به کاترینا قسمتهایی ازجنوب آمریکا و خلیج مکزیک را درنوردید و آن همه خسارات مالی وجانی برجای گذاشت، آمریکایی های همواره پُرمدعا !.. نه تنهاروحیه تعاون و همکاری نداشتند، بلکه از سرخودخواهی و زیاده طلبی که ریشه درفرهنگ و باورهایشان دارد، شروع به چپاول وغارت فروشگاههای زنجیره ای و اموال به جای مانده از یکدیگر نموده، تا آنجاکه خسارات بوجود آمده ناشی از این حملات، کمتراز خسارات خود طوفان نبود و این به روشنی اهمیت و جایگاه مهم علم مدیریت بحران را آشکار میسازد. علمی که نمیدانم کشور پهناور ومتاسفانه زلزله خیز ما تا چه میزان ازآن بهره مند است و درمقام عمل ، به چه اندازه از پتانسیل اجرایی کردن آن برخوردار است، آنگونه که بتواند همچون چشم بادامی ها از اصالت وفرهنگ غنی ما نیز تصویری زیبا در اذهان عمومی جهانیان بیافریند؟ براستی اگر خدایی ناخواسته مشیت الهی چنین مقدرکند که حوادث غیرمترقبه ای به شدت سونامی ژاپن ویاطوفان کاترینا درکشورعزیز ما رخ بدهد ، واکنش وعکس العمل ماچیست؟ آیا کنش ورفتارهای فردی ما درآن سطح از مقبولیت و شکوفایی قراردارد که بتوان به آنها نمرۀ قبولی داد واصولا اگر یکی ازشاخصه های ارزشگزاری میزان رشد و توسعۀ فردی- اجتماعی هرجامعه، همین نحوۀ مواجهه با بلایای طبیعی وبحرانهای ملی باشد، درآن صورت چه جایگاهی نصیب جامعۀ ما خواهد شد؟ درچنین شرایطی آنچه که جهانیان ازما خواهند دید به کدام گزینه نزدیک تراست ؟

1-   روحیه تعاون وفرهنگ بالای چشم بادامی ها درسونامی ژاپن ،

2-   چپاول و غارت یانکی ها درطوفان کاترینا؟ کدامیک ؟ 

به نظرحقیربا نگاهی واقع بینانه پاسخ دقیق به این پرسش کمی سخت است، اما آنچه که اهمیت دارد این است که باورمان شود ما نیزبه لطف و مدد فرهنگ و تمدن والایمان بالقوه توان مقابله با اینگونه بحرانها را که معمولا به دلیل شدت و وسعت خسارات به بارآمده فرامنطقه ای شده و جنبه ملی به خود میگیرند داریم و میتوانیم آنها را با موفقیت پشت بگذاریم. اما برای نیل به این هدف میبایست به اندازۀ کافی اطلاع رسانی و فرهنگ سازی نمود و آموزشهای عملی لازم ( ازجمله مانورهای شبیه سازی سالیانه) را به مردم ارائه داد که از قدیم الایام گفته اند: علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. 

یا مَن یُمسِکَ السَماءَ أن تَقَعَ عَلَی الأرض إلا بِإذنِهِ أمسِکَ عَنّا السّوءَ ، إنّکَ عَلی کُلَّ شَیءٍ قَدِیرٌ .

ای آنکه آسمان را باز میداری تا جز به اجازه تو بر زمین فرو نریزد ! بدیها را از ما بازدار، که تو برهرچیز توانایی .

آمین یا رب العالمین.